İlkçağ Felsefe Tarihine Giriş ve Felsefenin Doğuşu

İLKÇAĞ FELSEFESİ GİRİŞ

Yunan düşüncesinin insanlık tarihine en büyük katkısı zihni keşfedişidir.

Bruno Snell

• Yunan düşüncesi gerek içinde olduğumuz İslam kültürünün bazı yönleriyle doğrudan kaynağını oluşturması, gerekse de son iki yüz yıldır içine dahil olmaya çalıştığımız batı uygarlığının en önemli bileşkelerinden birini teşkil etmesi bakımından her Türk aydını için yakından bilinmesi gerekli olan bir dönemi temsil etmektedir.
• Antik Yunan genelde üç dönemde incelenir: Helen (6-4.yy), Helenistik (4-1.yy), Roma (1-5.yy)
• İ.S. 5.yy.’da Bizans imparatoru Justinyen Atina’daki felsefe okulunu kapatması ile Atina’yı terk eden filozofların İran’a (Harran) sığınması ile ilkçağ felsefesi sona erer ve orta çağ başlar.
• Çağımızdaki birçok felsefe tarihçisi ortada bir felsefe tarihi veya felsefenin tarihinden çok felsefeler tarihi, felsefi düşünceler tarihi, hatta filozoflar tarihi vardır; düşünce yok, düşünceler var; felsefe yok, felsefeler var.
• Nasıl ki toplumsal olaylar başka toplumsal olaylarla ilişkisi ile açıklanınca anlam kazanıyorsa, felsefi düşüncelerin gelişimi de başka felsefi düşüncelerle açıklanabiliyor.
• Felsefe tarihi işleme yöntemleri

1. Monografik Yaklaşım: Düşünürleri teker teker tetkik ederek işleme
2. Sistematik Yaklaşım: Felsefeleri türlerine göre tasnif ederek işleme

(Monografik Yaklaşım) Filozofun düşüncelerini neler belirler;

1. Her şeyden önce onlar da insan ve belirli bir psikolojiye sahip (kişiliği); Mesela Epikuros hayatı boyunca gut hastalığından mustarip olmuş ve bunun acısını çekmiştir. Bu çektiği acılardan onun en büyük iyiyi veya hazzı, acı yokluğunu düşünmüş olduğunu söylemek yanlış bir kanaat olmasa gerek. Tabii hazdan bahsetmek için insanın illa bir hastalıktan mustarip olması anlamına gelmiyor.
2. Belli bir sınıfın mensubu, yaşadığı toplumun siyasal, sosyal, kültürel olaylarından etkilemişlerdir.
3. Belirli bir eğitim almışlar, yaşadığı dönemin bilimsel gelişmeleri.
4. Filozofun dili, sanatın durumu
5. 8-6.yy. arasında mitolojik metinler yunanca dilinde yazılmıştır.
6. yy. sonlarında Yunan adaları istilalara uğrar ve farklı lehçeler gelişir. Farklı lehçelerin ürünü olan kelimeler yunanca ve Latinceye dahil olur. Örn: aşk/sevgi kelimesini 7 farklı şekilde ifade edere Yunan.

FELSEFE TANIMI ve FELSEFE ÖNCESİ DÖNEMDE DÜŞÜNSEL FAALİYETLER

• Felsefe, kendisini akla dayanan nedenlerle, gerekçelerle meşrulaştırmaya çalışan bireysel, eleştirel, reflektif, bütüncül ve tutarlı bir düşünme faaliyetidir.
• Felsefe rasyonel bir etkinliktir; düşünceleri gerekçelendirmek ve haklılandırmak/tanıtlamak gerekir. (Aristoteles) Felsefe üç amaca hizmet edecektir;

1. Rasyonel düşünsel faaliyetin alanı olacaktır.
2. Mistik hayatı izaha çalışacaktır. Özellikle orta çağda skolastik felsefe bu amaçla kullanacaktır felsefeyi.
3. Felsefe hakiki hikmet, en yüksek ilim olarak algılanacaktır. (Filozof-Hikmet Arayan)

• Felsefe öncesi dönemde mistik, manevi bir yaşam biçimini içeren öğütler bütünlüğü söz konusudur.

NEDEN YUNAN

• Antik yunanda bildiğimiz anlamıyla din yoktur. Homeros ve Hesiodos gibi ozanlar mitleri oluştururlar/yazarlar. İlkel toplumlarda sık görülen dini inanç animizmdir. Homeros ile beraber daha gelişmiş olan çok tanrılı, Pagan inanca geçilir. Vahiy, tanrısal buyruk kültürü yoktur, kutsal kitap yoktur. Mitler daha çok gelenek olarak yaşar. Yunan dininin belli dogmaları olan bir teolojiye sahip olmaması ve Yunanistan’da teşkilatlanmış bir rahipler sınıfının olmayışı en önemli etken olarak görülmektedir.
• Mitler ve tiyatro (sanat) dolayısı ile gelişmiş bir dil vardır. İÖ.8.yy.’da Fenikelilerden yazıyı öğrendiler.
• Demokratik bir yönetim söz konusudur. (Perikles) Şehir devletleri düzeni hakimdir. Aristoteles anayasalarla ilgili yaptığı çalışmalar için toplamda 159 site devletinin anayasasını toplamıştır. (Fikirlerinden dolayı bir sitede sorun yaşayan birisi, bir başkasına kaçabiliyordu)
• Tarım yapılamadığı için ticaret ve teknoloji gelişmiştir. 80 civarında ticaret kolonisi kurmuşlardır. Paranın ortaya çıkışı bir ticaret, tüccar sınıfının ortaya çıkışını doğurur. İÖ.8.yy’da Lidyalılardan parayı aldılar.
• Mısır’dan matematiği papirüsü ve Babil’den astronomiyi almışlardır.
• Yunanistan yoksul bir ülkedir, tarım yapılamayan sarp bir coğrafya olduğu için uzun süre büyük düşmanlarla uğraşmak zorunda kalmamışlar.
• Yunanda fark yaratan, mitin felsefeye, kozmogoninin kozmolojiye, teogoninin teolojiye, şairin filozofa dönüşmesidir.
• Yunan uygarlığının, daha özel olarak Yunan felsefesinin ortaya çıkışını bir mucize olarak görmek veya göstermek şüphesiz bir bilimsel bakımdan savunulması son derece güç olan ilkel ve kaba görüştür.
• Bizim -toplumumuzun- genel arzusu felsefe yunandan başlamasın da nereden başlarsa başlasın. Kimisi Mısır, kimisi Mezopotamya, kimisi de daha inandırıcı olmak adına Çin ve Hint gibi yerlere kadar götürüyor. 12 hayvanlı Türk takvimini bile felsefenin içine sokmaya çalışanlar var. Bu coğrafyalarda değerli çalışmalar var bunlar mistik dünya görüşleri veya felsefeye giriş programında bahsettiğimiz felsefemsinin ötesine geçen etkinlikler değiller. Bunu kabul etmemiz lazım, çünkü burada takılıp kalıyoruz.

FELSEFE ile DEĞİŞEN ŞEYLER

• Yunan felsefesinin başlangıçlarında İonya okulunun özelliğini teşkil eden şey, onda efsanenin rasyonelleşmiş olmasıdır. Milet felsefesi dünyanın meydana gelişini artık doğa-üstü bir olay değil, doğal bir olay kılmıştır.
• İlk Yunan filozoflarında kanıtlanmamış masallar yerlerini kanıtlanmış kuramlara, dogmalar yerlerini akla bırakmıştır. Yunan filozoflar dindarlık ve şiirin iddialarını reddetmişlerdir ama bu bütün tanrısal şeylerin ve doğa-üstünün reddini gerektirmemiştir. (Sokrates’in öldürülmesi)
• Yunanistan insan aklını yaratmıştır. Doğulularda bilen, tanrısal sırların sahibidir. O rahip, peygamber, büyücü, keramet sahibidir. Düşünüş, yani kendi gücüyle düşündüğünü ileri süren kişi, tarihte yeni bir olaydır.

Tagged as: Felsefe, Felsefenin Doğuşu, Filozofun Yolu, Podcast, İlkçağ Felsefesi.